To‘rtinchi Salb yurishi (1202–1204) haqida batafsil ma’lumot taqdim etaman

🛡 To‘rtinchi Salb Yurishi (1202–1204)

📍 Umumiy ma’lumot:

• Davri: 1202–1204-yillar

• Tashabbuskor: Papa Innocent III

• Rasmiy maqsad: Quddusni musulmonlardan qaytarib olish

• Amaldagi yo‘nalish: Salbchilar Quddusga emas, **Konstantinopol (Vizantiya imperiyasi poytaxti)**ga yurish qilib, uni talon-taroj qilishdi.

⚠️ Sabablari va reja:

1. Quddusni ozod qilish niyati bilan boshlangan:

• Papa Innocent III 1198-yilda yangi salb yurishini chaqirdi.

• Salbchilar Venetsiya orqali dengiz yo‘li bilan Sharqqa borishni rejalashtirdi.

2. Moliyaviy muammolar:

• Salbchilar Venetsiya kemalari uchun to‘lashga qodir emas edi.

• Venetsiyaliklar (Doj Enriko Dandolo) ularga qarshi xizmat evaziga muayyan siyosiy maqsadlarini amalga oshirishni taklif qildi.

⚔️ Asosiy voqealar:

1. Zarba Zadar shahriga (1202):

• Venetsiyaning sobiq mustamlakasi bo‘lgan Zadar (hozirgi Xorvatiya) nasroniy shahri bo‘lishiga qaramay, salbchilar tomonidan egallandi.

• Bu ish katta mojaroga sabab bo‘ldi, Papa ularni la’natladi (excommunication).

2. Vizantiya imperiyasiga hujum:

• Vizantiya taxtidan ag‘darilgan shahzoda Aleksiy IV Angelos salbchilardan yordam so‘radi:

  • Ular Quddusga yurish uchun mablag‘ evaziga unga taxtni qaytarib berishlari kerak edi.

• 1203-yil: Salbchilar Konstantinopolga yetib borib, shaharga kirishdi va Aleksiy IV’ni imperator qildi.

3. Konstantinopolning talon-taroj qilinishi (1204):

• Aleksiy IV va’da qilingan pullarni to‘lay olmadi.

• Salbchilar g‘azablanib, 1204-yil 13-aprelda Konstantinopolni bostirib kirib, tarixdagi eng vayronkor talonchiliklardan birini amalga oshirdi.

• Cherkovlar, kutubxonalar, san’at asarlari, oltin va muqaddas buyumlar o‘g‘irlab ketildi.

🏆 Natijalari:

• Vizantiya imperiyasi vaqtincha qulatildi.

• Lotin imperiyasi (Latin Empire of Constantinople) tashkil qilindi (1204–1261).

• Sharqiy va G‘arbiy nasroniylar o‘rtasidagi katta bo‘linish yuz berdi (pravoslav va katoliklar o‘rtasidagi dushmanlik kuchaydi).

• Salb yurishi o‘z asosiy maqsadiga — Quddusga bormagan holda — oxiriga yetdi.

🧭 Tarixiy ahamiyati:

• To‘rtinchi salb yurishi — Quddus o‘rniga Konstantinopolga qaratilgan yagona yurish bo‘lib, din o‘rniga siyosiy va moliyaviy manfaatlar ustun kelgan yurish sifatida tarixda qolgan.

• Nasroniylar o‘zlari boshqa nasroniylarga qarshi urushgan yagona salb yurishi.

• Bu voqea Vizantiya imperiyasining qulashiga va Yevropa tarixidagi katta siyosiy o‘zgarishlarga sabab bo‘ldi.