Yettinchi Salb yurishi (1248–1254) — bu Salb yurishlari tarixidagi eng yirik, ammo katta mag‘lubiyat bilan yakunlangan yurishlardan biri bo‘lib, uni Fransiya qiroli Lui IX (Saint Louis) boshchiligida katolik nasroniylar Misrga qarshi uyushtirgan.

🗓 Davri:

📅 1248–1254-yillar

👑 Yetakchi:

• Lui IX (Saint Louis) – Fransiya qiroli, dindorligi va qat’iyati bilan tanilgan.

🎯 Maqsadlar:

• Quddusni musulmonlardan qaytarib olish.

• Misrni zabt etish orqali musulmon dunyosining harbiy markazini yo‘qotish.

📍 Asosiy harakat yo‘nalishi:

1. Salbchilar Kiprga yetib borishdi (tayyorgarlik).

2. Misrdagi Damyetta shahriga hujum qilishdi va bosib olishdi (1249).

3. Keyinchalik Nile daryosi bo‘yida Qohiraga yurish qilishdi, lekin suv toshqini va musulmonlar qarshiligi sababli halokatli mag‘lubiyatga uchradilar.

⚔️ Asosiy voqealar:

👥 Ishtirokchilar:

➤ Nasroniylar (Salbchilar):

• Lui IX (Fransiya qiroli) – yurish yetakchisi

• Fransuz ritsarlari, ruhoniylar, harbiy ordenlar vakillari

➤ Musulmonlar (Ayyubiylar va Mamluklar):

• Turan Shoh – Al-Malik as-Solihning o‘g‘li

• Baibars – Yaqinda hokimiyatga kelgan Mamluk qo‘mondoni

• Al-Muazzam Turan Shoh – keyinchalik Mamluklar uni o‘ldirishadi va hokimiyatni qo‘lga olishadi

📉 Natijasi:

• To‘liq muvaffaqiyatsizlik: Quddusga yetib borilmagan.

• Fransiya qiroli asirga olingan — bu Salb yurishlar tarixida katta sharmandalik hisoblangan.

• Misrni zabt etish muvaffaqiyatsiz bo‘ldi.

• Mamluklar kuchayadi — musulmon dunyosida Ayyubiylar o‘rnini Mamluklar egallaydi.

📜 Tarixiy ahamiyati:

• Bu yurish nasroniy dunyosining zaiflashuvini, musulmonlarning esa harbiy va siyosiy jihatdan mustahkamlanayotganini ko‘rsatdi.

• Keyinchalik 8-yurishni ham Lui IX uyushtirgan, ammo u ham muvaffaqiyatsiz tugaydi.

🏰 YETTINCHI SALB YURISHI (1248–1254) kengroq yoritilgan

🔎 Umumiy sharh

Yettinchi Salb yurishi – bu Fransiya qiroli Lui IX (Saint Louis) tomonidan boshqarilgan nasroniylarning musulmonlarga qarshi yurishidir. Asosiy maqsad – Quddusni musulmonlardan qaytarib olish edi. Biroq bu yurish og‘ir mag‘lubiyat, ko‘plab qurbonlar, va qiroli o‘z qo‘shinlari bilan asir tushgan tarixiy fojia bilan yakunlangan.

📅 Davri:

1248–1254-yillar

👑 Bosh yetakchi:

• Lui IX (Saint Louis) — dindor, qat’iyatli va kuchli lider sifatida tanilgan. U bu yurishni «Xudoning irodasi» deb bilgan.

🎯 Maqsadlar:

1. Quddusni musulmonlardan ozod qilish.

2. Misr orqali musulmon dunyosining yuragini zabt etish.

3. Xristianlarning Yaqin Sharqdagi mavqeini qayta tiklash.

🗺 Asosiy yo‘nalishlar va harakatlar:

1. Kiprda tayyorgarlik (1248):

• Lui IX qo‘shini bilan Kipr oroliga keladi.

• O‘sha yerda yurish uchun zaruriy qurollar, otlar, kemalar va oziq-ovqat jamlanadi.

2. Damyetta bosib olinadi (1249):

• Lui IX kemalarda Misrga suzadi va Damyetta shahrini osonlik bilan egallaydi.

• Damyetta qadimda ham Salb yurishlarida muhim nuqta bo‘lgan edi.

3. Qohiraga yurish va xatolar (1250):

• Salbchilar Nil daryosi bo‘ylab Qohiraga yurish qilishadi.

• Ular Al-Mansura shahriga yaqinlashadi, ammo:

  • Yomon ob-havo,

  • Suv toshqinlari,

  • Yerni bilmaslik,

  • Kasalliklar qo‘shinlarni halokatga olib keladi.

4. Mansura jangi – mag‘lubiyat (fevral 1250):

• Salbchilar Al-Mansura jangida og‘ir mag‘lubiyatga uchraydi.

• Lui IX og‘ir sharoitda taslim bo‘ladi.

5. Asirlik va fidya (1250):

• Lui IX va uning sarkardalari asirga olinadi.

• Ularning ozod etilishi uchun 800,000 bezant (oltin tangalar) to‘lanadi – bu o‘sha davrda katta miqdor edi.

6. Qo‘shinning chekinishi (1250–1254):

• Lui IX Damyettada qoladi, lekin yurishni davom ettirishga kuchi yetmaydi.

• 1254-yil u Fransiyaga qaytadi.

⚔️ Ishtirokchilar:

✝️ Nasroniylar:

• Fransiya qiroli Lui IX

• Uning ritsarlari, maslahatchilari, ruhoniylar

• Templer va Tevton ritsar ordenlari

• Butun G‘arbiy Yevropa salbchilari

☪️ Musulmonlar:

• Ayyubiylar sulolasi oxiri: Al-Malik as-Solih vafot etgan edi.

• Mamluklar: Misrni himoya qilgan harbiy qullar sinfi. Bu yurishdan so‘ng ular hokimiyatni egallab, tarixiy kuchga aylanishadi.

• Baibars – keyinchalik Misr sultoni bo‘lgan jasur qo‘mondon, salbchilarga qarshi janglarda muhim rol o‘ynagan.

📉 Yurish natijalari:

❌ Salbchilar uchun:

• Og‘ir mag‘lubiyat.

• Fransiya qirolining asirga tushishi – bu nasroniy dunyosida sharmandalik sifatida qaraldi.

• Hech qanday strategik yutuq bo‘lmagan.

• Ko‘plab odamlar o‘ldirilgan, kasallikdan halok bo‘lgan yoki asirga tushgan.

✅ Musulmonlar uchun:

• Mamluklarning kuchayishi: Bu yurishdan so‘ng Ayyubiylar tugaydi, Misrda Mamluklar hukmronligi boshlanadi.

• Baibars yetakchiligida musulmonlar salbchilarga qarshi qat’iy va muvaffaqiyatli qarshilik ko‘rsatadi.

• Misr va Quddusdagi musulmon pozitsiyalari mustahkamlanadi.

📜 Tarixiy ahamiyati:

🧭 Ko‘rib chiqiladigan qiziqarli tafsilotlar:

• Lui IX bu yurishdan keyin yana 8-Salb yurishini ham tashkil qiladi (1267–1270), ammo u ham muvaffaqiyatsiz bo‘ladi va Lui IX Tunisda vafot etadi.

• Lui IX keyinchalik Rim-katolik cherkovi tomonidan muqaddas (avliyo) deb e’lon qilingan.

• Yettinchi Salb yurishi katolik dunyosida muhim ogohlantirish bo‘lgan: «Haqiqiy muvaffaqiyat faqat ruhiy kuch orqali bo‘lishi mumkin.»

🧠 Yettinchi Salb yurishining uzoq muddatli ta’siri

1. Mamluklar kuchayishi (1250-yildan keyin)

• Salbchilarning mag‘lubiyati natijasida Mamluklar sulolasi Misrda hokimiyatni egallaydi.

• Mamluklar Misr va Suriyada tez orada kuchli musulmon harbiy kuchga aylanadi.

• Ular keyinchalik salb yurishlarining eng asosiy dushmaniga aylanishadi.

2. Ayyubiylar sulolasining tugashi

• Salb yurishlari boshlanganida Sulton Salohiddin boshchiligidagi Ayyubiylar kuchli edi.

• Yettinchi yurishdan keyin Ayyubiylar zaiflashib, hokimiyatni Mamluklar egallaydi.

3. Salb yurishlarining ruhiy inqirozi

• Avvalgi yurishlardagi g‘alabalarga nisbatan, bu yurishda qirolning asirga tushishi va natijasiz yakun Salb harakatiga bo‘lgan ishonchni susaytiradi.

• Ko‘plab Yevropa xalqlari endi Salb yurishlariga qatnashishga istak bildirmaydi.

4. Templar va Tevton ritsarlarining zaiflashuvi

• Yurishdagi yo‘qotishlar, shuningdek, iqtisodiy inqiroz bu ordenlarning kuchsizlanishiga olib keladi.

• Ular keyinchalik boshqa urushlarga jalb etilsa-da, ta’siri sezilarli kamayadi.

👤 Asosiy tarixiy shaxslar – keng tavsif

🔵 Lui IX (Saint Louis) – Fransiya qiroli

• 1214-yilda tug‘ilgan, 1226-yilda taxtga chiqdi.

• Juda dindor, xayriya ishlariga berilgan, adolatparvar qirol edi.

• Ikki marotaba Salb yurishini uyushtirgan (7- va 8- yurishlar).

• 1297-yilda Rim-katolik cherkovi uni “muqaddas” deb e’lon qiladi.

• Uning yurishlari harbiy muvaffaqiyatsizlik bo‘lsa-da, diniy qat’iyati xalq orasida hurmatli qoladi.

🟢 Baibars – Mamluk generali, keyin sulton

• Yettinchi Salb yurishida musulmonlar safida qatnashib, Lui IX ga qarshi janglarda faol bo‘lgan.

• 1260-yilda Sulton bo‘lib, Salb yurishlariga qarshi yirik harbiy islohotlar o‘tkazgan.

• Ko‘plab salb qal’alarini zabt etgan, mamlakatda ichki islohotlar qilgan.

📌 Yettinchi yurishdan keyingi voqealar:

➤ Sakkizinchi Salb yurishi (1267–1270)

• Lui IX yana Salb yurishini boshlaydi, bu safar Tunis orqali yuradi.

• Biroq u Tunisda vabo tufayli vafot etadi.

• Bu yurish ham muvaffaqiyatsizlik bilan yakunlanadi.

➤ 1291-yilda Akra qulaydi

• Salbchilar oxirgi bo‘lib ushlab turgan shahardan biri Akra Mamluklar tomonidan zabt etiladi.

• Shu bilan Salbchilar davri Yaqin Sharqda yakunlanadi.

🗣 Tarixchilar fikriga ko‘ra:

• Tarixchi J. Riley-Smith fikricha:
  "Yettinchi Salb yurishi nafaqat siyosiy jihatdan, balki xristian dunyosining o‘z e’tiqodini amalda qanday tushunganini ko‘rsatgan ruhiy tajriba bo‘ldi."

• Ibn al-Athir (musulmon tarixchisi) yozadi:
  "Misrga bosqin qilgan Salbchilar shunchalik zaif bo‘lishdiki, tabiatning o‘zi ularni yengdi."

🧭 Xulosa:

• Yettinchi Salb yurishi katta orzular bilan boshlangan, ammo:

  • Rejalashtirishdagi xatolar,

  • Tabiiy ofatlar (suv toshqini, kasalliklar),

  • Mahalliy geografiyani bilmaslik,

  • Harbiy taktikalardagi zaiflik — natijasida og‘ir mag‘lubiyat bilan yakunlandi.

Bu yurish tarixda harbiy emas, balki diniy qat’iyat va halollik namunasi sifatida esda qolgan.

🗺 Yettinchi Salb yurishi xaritasi

Quyidagi xarita Yettinchi Salb yurishining asosiy yo'nalishlarini ko'rsatadi:​

• Fransiyadan Kipr oroliga jo'nash.

• Kiprda tayyorgarlik ko'rish.

• Misrning Damyetta shahriga hujum va uni egallash (1249).

• Nil daryosi bo'ylab Al-Mansura tomon yurish.

• Al-Mansura jangida mag'lubiyat (1250).

• Fariskur jangida to'liq mag'lubiyat va qirol Lui IX ning asirga olinishi.​

🖼 Yettinchi Salb yurishiga oid rasmlar

Yettinchi Salb yurishining muhim voqealarini aks ettiruvchi tarixiy rasmlar:​

1. Lui IX ning Damyettaga yetib borishi

2. Lui IX ning asirga olinishi

3. Salbchilar floti Damyettadan chiqishi
   

📌 Qo'shimcha ma'lumotlar

• Fariskur jangi (1250): Bu jang Yettinchi Salb yurishining so'nggi va eng halokatli jangi bo'lib, unda salbchilar to'liq mag'lubiyatga uchragan va qirol Lui IX asirga olingan. ​

• Mamluklar kuchayishi: Bu yurishdan so'ng Misrda Mamluklar hokimiyatni egallab, musulmon dunyosida yangi siyosiy kuchga aylanishgan. ​

• 

• Lui IX ning keyingi yurishi: Qirol Lui IX 1270-yilda yana bir Salb yurishini uyushtirgan, ammo u Tunisda vabo kasalligidan vafot etgan.