Iosif Vissarionovich Stalin (ruscha: Иосиф Виссарионович Сталин)

Shaxsiy Maʼlumotlar:

• To‘liq ismi: Ioseb Besarionis dze Jughashvili

• Tug‘ilgan sanasi: 1878-yil 18-dekabr (yangi taqvim bo‘yicha 1879-yil 6-yanvar)

• Tug‘ilgan joyi: Gori, Tiflis guberniyasi, Rossiya imperiyasi (hozirgi Gruziya)

• Vafot etgan sanasi: 1953-yil 5-mart

• Vafot joyi: Moskva, Sovet Ittifoqi

Faoliyati:

Ilk faoliyati:

• Stalin kambag‘al poyabzal tikuvchisi oilasida tug‘ilgan.

• Dastlab pravoslav ruhoniylik seminariyasida o‘qigan, biroq tez orada inqilobiy g‘oyalarga berilib, ta'limni tark etdi.

• 1900-yillarda Rossiyadagi marksistik guruhlarga qo‘shildi va Lenin yetakchiligidagi Bol'sheviklar partiyasining faol a'zosi bo‘ldi.

Inqilob va hokimiyatga kelishi:

• 1917-yilgi Oktyabr inqilobida qatnashgan.

• 1922-yilda Sovet Ittifoqi Kommunistik partiyasi Bosh kotibi lavozimiga tayinlangan.

• Lenin vafotidan so‘ng (1924), partiya ichida raqobatchilarini (jumladan, Trotskiy) chetlatib, hokimiyatni o‘z qo‘liga to‘liq oldi.

Diktatorlik va islohotlar:

• 1920-1930-yillarda u Sovet Ittifoqini tez sur’atda industriallashtirish va kollektivlashtirish siyosatini olib bordi.

• Bu siyosatlar iqtisodiy o‘sishni ta’minladi, lekin millionlab odamlar ocharchilik va repressiyalardan halok bo‘ldi.

• 1936–1938-yillar oralig‘ida “Katta terror” deb ataluvchi davrda minglab odamlar qamaldi, qatl etildi yoki yo‘qolib ketdi.

Ikkinchi jahon urushi:

• 1941-yilda Gitler Sovet Ittifoqiga bostirib kirganida Stalin armiyani boshqardi.

• 1945-yilda Sovet Ittifoqi g‘alabaga erishdi va Stalin G‘arb davlatlari bilan dunyo taqdirini hal etuvchi konferensiyalarda qatnashdi (Yalta, Potsdam).

Urushdan keyingi davr:

• Urushdan so‘ng Sovet Ittifoqi yadro quroliga ega bo‘ldi va “Sovuq urush” boshlangan davrda Sharqiy Yevropada kommunistik rejimlarni o‘rnatdi.

• Stalin o‘z siyosatini davom ettirib, ichki va tashqi siyosatda keskin choralarga tayanardi.

O‘limi va merosi:

• Stalin 1953-yil 5-martda yurak xurujidan vafot etdi.

• Uning vafotidan so‘ng, Nikita Xrushchyov tomonidan 1956-yilda “shaxsga sig‘inish” fosh qilinib, Stalin siyosatiga tanqidiy baho berildi.

Qisqacha baho:

Stalin o‘z davrining kuchli, lekin ziddiyatli lideri edi. U Sovet Ittifoqini sanoatlashgan kuchli davlatga aylantirdi, biroq shu yo‘lda millionlab insonlar hayotiga zomin bo‘ldi. Uning siyosati, harbiy yutuqlari va qat’iyati bir tomondan e’tirof etilsa, boshqa tomondan qattiq tanqid qilinadi.