Birinchi Salb yurishi (First Crusade) haqida batafsil, tushunarli va tarixiy manbalarga asoslangan ma’lumotni taqdim etaman

🛡 Birinchi Salb yurishi (1096–1099)

📍 Umumiy ma’lumot:

• Davri: 1096–1099-yillar

• Sababi: Quddusni (muqaddas shaharni) musulmonlardan "ozod qilish" va Sharqdagi nasroniy ziyoratchilarga xavfsizlikni ta’minlash.

• Asosiy tashabbuskor: Papa Urban II

• Shiori: Deus Vult! ("Xudo shunday xohlaydi!")

📜 Tarixiy kontekst:

1. Sabablari:

• Bizans imperatorining yordam so‘rovi: 1095-yilda Vizantiya imperatori Aleksey I Komnin musulmon turklarning hujumidan himoya qilish uchun Rim papasidan harbiy yordam so‘radi.

• Papa Urban II chaqirig‘i: 1095-yil, Klermon shahrida Papa Urban II salb yurishini boshlab berdi va nasroniylarni "muqaddas yurt" – Quddusni musulmonlardan ozod qilishga undadi.

• Diniy rag‘bat: Yurishda ishtirok etganlarga gunohdan afv, jannatga kafolat va ziyorat savobi va’da qilindi.

2. Ishtirokchilar:

• Frantsuz, italyan, nemis va boshqa G‘arbiy Yevropa zodagonlari va oddiy nasroniylar.

• Asosiy yetakchilar:

  • Godefroy de Buyon (Godfrey of Bouillon)

  • Raymond IV of Toulouse

  • Bohemond of Taranto

  • Tancred – Bohemondning jiyani

⚔️ Yurishning asosiy bosqichlari:

1. Xalq salb yurishi (1096-yil):

• Pyer Hermit (Peter the Hermit) boshchiligida oddiy xalqdan iborat yurish. Tashkiliy jihatdan zaif bo‘lgan bu yurish turklar tomonidan Osiyoda yengilgan.

2. Asosiy salbchilar yurishi (1096–1099):

• Salbchilar Konstantinopolga yetib borib, Bosfor orqali Kichik Osiyoga o‘tdilar.

• 1097: Niksar (Nicaea) va Dorileya (Dorylaeum) janglarida Saljuq turklar ustidan g‘alabalar.

• 1098: Antioxiya shahrining qo‘lga olinishi (uzoq muddatli qamal orqali).

• 1099: Quddusga yetib borildi va shahar 15-iyul kuni musulmonlardan tortib olindi.

🏆 Natijalari:

• Quddusda nasroniylar davlat tuzdilar:

  • Quddus qirolligi (Kingdom of Jerusalem) tashkil etildi. Godefroy de Buyon o‘zini "Muqaddas Qabr himoyachisi" deb e’lon qildi.

• Musulmonlar orasida g‘azab va qarshilik uyg‘ondi, bu kelgusidagi salb yurishlariga sabab bo‘ldi.

• Ko‘plab tinch aholi o‘ldirildi, ayniqsa Quddusdagi musulmonlar va yahudiylar.

• Yevropa va Sharq o‘rtasidagi munosabatlar murakkablashdi, lekin savdo va madaniy almashinuv ham kuchaydi.

🧭 Tarixiy ahamiyati:

• Yevropa tarixida ilk ommaviy xalqaro harbiy yurish sifatida tanilgan.

• Salb yurishlari davrini boshlab bergan ilk jang bo‘ldi (keyinchalik yana 7 ta katta salb yurish bo‘lib o‘tgan).

• Sharq va G‘arb o‘rtasidagi tarixiy to‘qnashuvlar uchun zamin yaratgan.